Lakdoos uit Rusland, Mstera, door kunstenaar N. Nikolaeva

Lakdoos uit Rusland,
Mstera
"Bouquet"

L. 8,2 cm x B. 3,1 cm x H. 2,9 cm.
Op de onderzijde gesigneerd

Na de Russische revolutie moesten icoonschilders noodgedwongen op zoek naar een nieuwe broodwinning. De nieuwe communistische machthebbers - atheïsten – tolereerden geen  religieuze kunst.

In een aantal centra in de nabijheid van Moskou, zoals bijvoorbeeld het dorp Fedoskino, ontwikkelde zich, sinds het eind van de 18de eeuw, lakschilderkunst op papier-maché dozen en kleine paneeltjes.

De sprookjes en vertellingen die ze verbeeldden waren wel acceptabel voor de communistische partij, want dit was immers volkskunst. Zo wijdden veel van de voormalige iconenschilders zich aan het beschilderen van lakdozen en kreeg deze kunstvorm een grote impuls.

Er zijn vier belangrijke centra van lakschilderkunst. In het werk van de kunstenaars uit Palekh, Kholui en Mstera herkent men nog duidelijk de stijl en techniek van de icoon schilderkunst, waarbij in tempera wordt gewerkt: droge pigmentpoeders worden met een eiwitemulsie gebonden, met bladgoud worden er kunstige accenten aangebracht.
Het werk uit Fedoskino is vrijer en naturalistischer, bovendien werkt men hier in olieverf.

De lakdozen zijn objecten van schoonheid, erop gericht om hun publiek te betoveren. Ze hebben de macht om je in een andere realiteit te trekken. Niet in het minst omdat de voorstellingen zich vaak in een sprookjeswereld afspelen. Maar zeker ook door het gebruik van prachtige kleuren, de minutieuze details in het schilderwerk verbluffen ons, de talloze laklagen geven de verf diepte en luminositeit. Ook dankzij het gebruik van bladgoud en parelmoer, dat op kunstige wijze in de doos wordt verwerkt, krijgen de schilderingen een sprookjesachtige uitstraling. Deze materialen weerkaatsen het licht en verlenen de enigszins transparante verflagen die erop worden geschilderd een bijzondere gloed.
Het zijn echte verzamelobjecten: eenmaal door het lakdozenvirus gegrepen is er altijd behoefte aan meer.

Het is steeds lastiger om aan goede dozen te komen. De economische omstandigheden van de afgelopen jaren dwongen veel schilders om een andere baan te zoeken. Zeker in een land als Rusland is de economische realiteit genadeloos. De succesvolste schilders bleven over en zij konden vervolgens hun prijzen verhogen, waarmee zij de prijzen opdreven.

Een lakdoos komt voort uit de samenwerking tussen veel mensen. Vaak is het de handelaar, diegene die de doos op de markt gaat brengen, die alles coördineert. Allereerst moet er van papier-maché een doos worden gebouwd. Een bewerkelijk en specialistisch procedé waarbij de doos wekenlang in de oven wordt gedroogd, zodat het een stabiele drager vormt voor de schildering en het lakwerk. De doos wordt vervolgens met diverse gronderingen voor het schilderen geprepareerd.

De kunstenaar schildert de voorstelling, maar er zijn ook specialisten voor het zwartlakken van de doos en voor het aanbrengen van de gouden randjes. Als de doos is beschilderd, wordt deze ten slotte door een andere specialist voorzien van ten minste zeven lagen lak die de lakdoos zijn schitterende uiterlijk geven.

Ten slotte gaat de handelaar de doos bij de kunstenaar ophalen. Een tijdrovende klus, want de reis naar Fedoskino, Palekh, Kholui of Mstera is lang en de kunstenaars houden wel van wat aanspraak. Dus dan moet er worden gepraat en gedronken. Ook kan het zijn dat de handelaar te horen krijgt dat zijn doos nog niet af is, of dat deze al aan een ander is verkocht die beter betaalde. Kunstenaars blijven kunstenaars.

Tegenwoordig worden de dozen, in tegenstelling tot de traditionele dozen, steeds vaker van geperst materiaal vervaardigd, (MDF). De lakdozen die Schreuder & Kraan verkoopt zijn nog allemaal met de hand vervaardigd van papier-maché.